Veelgestelde vragen - Ruimte voor Water

Over het Strategisch Plan

Waarom nam de opmaak van het Strategisch Plan zoveel tijd in beslag?

De wateruitdagingen in de Dendervallei zijn complex. We kozen voor een proces van samenwerking en participatie met een hele groep actoren, wat tijd vraagt om dit grondig te doen. Alle voorstellen werden ook technisch berekend en vervolgens beoordeeld in een strategisch MER en in andere analyses. Ook dit neemt tijd in beslag.

Vanaf wanneer zijn er acties op het terrein te verwachten?

Nog in 2024 kunnen een aantal projecten en acties opgestart worden. Dat wil echter niet zeggen dat je onmiddellijk actie op het terrein zal zien. Voor dat kan, zijn er in de meeste gevallen nog heel wat voorbereidende stappen te zetten. Onder ‘Timing en communicatie’ lees je welke projecten de komende jaren worden opgestart of uitgevoerd.

Bij de opstart van een project zal de bevoegde overheid hierover communiceren naar de betrokken en omwonenden.

Wie coördineert de uitvoering van het Strategisch Plan?

De Vlaamse overheid stelt een programmacoördinator aan voor de uitrol van het overkoepelende gebiedsprogramma. Voor sommige project(zones), waar heel wat maatregelen uitgevoerd moeten worden, wordt er een projectcoördinator aangesteld. Afhankelijk van het project is deze in dienst van de Vlaamse overheid of de Provincie Oost-Vlaanderen.

Wie voert de acties uit?

De maatregelen die we in het plan voorstellen, zullen stap voor stap worden uitgevoerd. Voor sommige is de Vlaamse overheid of de Provincie Oost-Vlaanderen verantwoordelijk, voor andere zal die overheid samenwerken met de Provincie Oost-Vlaanderen en de gemeentes.

Hoeveel kost het Strategisch Plan?

De volledige uitvoering van het Strategisch Plan wordt geraamd op €130 miljoen euro. Voor de uitvoering van de eerste reeks voorziene acties in 2024-2026 voorziet de Vlaamse overheid €21 miljoen euro en de Provincie Oost-Vlaanderen €500.000.

Tijdens de opmaak van het Strategisch Plan (bv. op infomarkten) hadden jullie het over het voorkeursalternatief. Wat werd uiteindelijk dat voorkeursalternatief?

Op basis van de verschillende onderzoeken en de inspraakreacties tijdens de participatiemomenten, werkten we zes alternatieven uit om de wateroverlast in de Dendervallei te verminderen. Die vind je terug in de Inspraaknota. Het watersysteemonderzoek, de maatschappelijke kosten-batenanalyse, ontwerpend onderzoek en landbouweffectenonderzoek zorgden voor een objectieve beoordeling van deze alternatieven. Op basis van die zes alternatieven wordt een voorkeursalternatief naar voren geschoven dat bestaat uit een combinatie van maatregelen uit alternatief A3 en A4. In het Strategisch Plan wordt het voorkeursalternatief de “ontwikkelingsvisie” genoemd.

Wordt er samengewerkt met Wallonië?

Er wordt regelmatig afgestemd tussen De Vlaamse (De Vlaamse Waterweg nv) en Waalse (Service Public de Wallonie) waterbeheerders. Er is een “Samenwerkingsakkoord betreffende de waterwegen tussen het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijk gewest” sinds 1995, dat regelmatig overleg vastlegt. Ook voor de bediening van de stuwen zijn er peilafspraken gemaakt tussen Vlaanderen en Wallonië.

Over maatregelen die geen oplossing bieden voor de Dendervallei

Waarom wordt de Dender niet uitgebaggerd?

Op sommige plaatsen in de Dender is er slib op de rivierbodem aanwezig. Dit slib heeft geen invloed op de afvoercapaciteit van de Dender. Het is slechts lokaal aanwezig, bijvoorbeeld op plaatsen waar de stroomsnelheid van het water wat lager is, zoals in toegangsgeulen naar sluizen, in bredere delen van de rivier en in binnenbochten. Om dit overtollig slib te verwijderen, voorziet De Vlaamse Waterweg nv in onderhoudsbaggerwerken. Maar bij zware overstromingen in de Dendervallei, zoals in november 2010, staan grote delen van de vallei onder water. Het verdiepen van de Dender is geen oplossing. Er zou extreem diep moeten gebaggerd worden om al dat water in de Dender zelf te kunnen opvangen.

Waarom bouwt de overheid niet gewoon hogere dijken?

In het Strategisch Plan voorzien we dat gebouwen op heel wat plaatsen beschermd worden via dijken of waterkeringen. Toch is dit niet overal mogelijk of wenselijk: in gebieden die ook veel afstromend water van de heuvels errond moeten verwerken, is het niet voldoende om gebouwen met dijken of waterkeringen te beschermen. Want dat afstromende water moet ook ergens opgevangen worden en daar is niet altijd plaats voor. In sommige gevallen creëer je hierdoor een badkuipeffect, waardoor gebouwen niet langer vanuit de Dender overstromen, maar extra problemen krijgen met andere types overstromingen.

Hoge dijken of keermuren passen niet altijd in het landschap waardoor ze storend worden voor buurtbewoners. Het zicht op de rivier kan bijvoorbeeld belemmerd worden. Bovendien verkleinen deze dijken de overstromingsruimte van de Dender, waardoor ze op andere locaties nog meer wateroverlast kunnen veroorzaken.

Bij een aarden dijk geldt: hoe hoger de dijk, hoe groter de oppervlakte die ze inneemt. Die oppervlakte is niet altijd beschikbaar. Op plaatsen waar een aarden dijk niet mogelijk is, kan gekozen worden voor een betonnen keermuur. Maar de maximale hoogte van zo’n keermuur is beperkt. Ook daarom zijn ze niet overal een oplossing.

Waarom wordt de Dender niet terug in zijn oorspronkelijke staat hersteld, door te “hermeanderen”?

Uit onderzoek blijkt dat het opnieuw aantakken van oude meanders geen effect heeft op de wateroverlast als gevolg van een overstroming die zich gemiddeld elke 100 jaar voordoet (T100). Lokaal kan er wel bekeken worden of hermeandering bij lagere afvoeren kan bijdragen tot het vernatten van de vallei. Maar het volledig hermeanderen van de Dender biedt geen oplossing voor de uitdagingen waar we voor staan.

Waarom komen er geen wachtbekkens?

Wachtbekkens langsheen de zijwaterlopen van de Dender zijn erg waardevol om water tijdelijk op te houden en vertraagd af te voeren. Wachtbekkens in de Dendervallei zelf vormen geen oplossing en dat om verschillende redenen. Om de centra van Denderleeuw, Liedekerke, Affligem, Ninove en Geraardsbergen te beschermen tegen een 100-jarige overstroming moeten dijken of kades sowieso verhoogd en versterkt worden. Wachtbekkens stroomopwaarts van deze centra leveren dan amper bijkomende bescherming tegen wateroverlast. Ze betekenen een grote investering, met slechts een beperkte meerwaarde. De Dender stroomopwaarts van deze centra meer ruimte bieden, is effectiever. Daarnaast nemen wachtbekkens veel ruimte in beslag waardoor de impact op de omgeving en het landschap groot is.

Lees hier meer over de aanpak van de doortochten.

Over de (mogelijke) impact van het Strategisch Plan op uw eigendom

Volgens het Strategisch Plan kan mijn woning/eigendom niet beschermd worden en moet ze verdwijnen. Bij wie kan ik terecht voor meer informatie?

Als jouw eigendom of woning op basis van het Strategisch Plan niet beschermd kan worden, ontvang je hierover een brief. In die brief zal je ook meer informatie terugvinden over hoe en wanneer je hierover in gesprek kan gaan. De brief wordt verstuurd vanuit het Strategisch Plan Ruimte voor Water/De Vlaamse Waterweg nv. De Vlaamse overheid stelt ook een aanspreekpunt aan om deze vragen op te volgen. Heb je in tussentijd vragen? Mail info@ruimtevoorwater.be.

Wanneer moeten de te verwerven woningen verdwijnen?

Sommige woningen moeten op korte termijn verworven worden. Voor andere woningen kan de termijn bepaald worden in overleg met de eigenaars. Betrokken eigenaars worden geïnformeerd met een brief. Heb je in tussentijd vragen? Mail info@ruimtevoorwater.be.

Hoe zal de waarde van mijn eigendom bepaald worden?

Een eventuele aankoop van een woning/gebouw zal via een minnelijke schikking of een andere mogelijkheid gebeuren op basis van de gebruikelijke procedures zoals bv. een schattingsverslag, planschade, etc. Dergelijke vragen kunnen besproken worden met de verantwoordelijke voor het aankoopbeleid. Van zodra deze is aangesteld, ontvangen de betrokken eigenaars hierover een brief. Heb je in tussentijd vragen? Mail info@ruimtevoorwater.be.

Ik wil mijn eigendom verkopen. Met wie moet ik hiervoor contact opnemen?

Binnen het Strategisch Plan zijn er een 90-tal woningen die op termijn moeten verdwijnen om ruimte te maken voor water. Daarnaast zijn er nog een aantal andere gebouwen op locaties waar ruimte voor water niet noodzakelijk maar wel wenselijk is. Valt jouw eigendom daaronder en heb je daar vragen over? Dan kan je hierover terecht bij het aanspreekpunt van de Vlaamse overheid. Van zodra deze persoon is aangesteld kan je de contactgegevens verkrijgen via de gemeente. Heb je in tussentijd vragen? Mail info@ruimtevoorwater.be.

Mijn tuin moet veilig overstroombaar ingericht worden. Wat houdt dit in en waar vind ik hier meer informatie over?

Om de Dender voldoende overstromingsruimte te geven en zoveel mogelijk de woningen te beschermen moeten bepaalde tuinen overstroombaar ingericht worden. Dat wil zeggen dat er in die overstroombare ruimte geen constructies mogen staan zoals bijvoorbeeld tuinhuizen. Om deze actie te kunnen uitvoeren, moet er eerst een stedenbouwkundige verordening worden opgesteld. Die legt regels vast over hoe je bepaalde grond mag gebruiken. Op dit moment verwachten we dat die verordening klaar is in 2026. Daarna worden de betrokkenen hierover geïnformeerd.

Volgens het Strategisch Plan komt er een (lage) beschermingsdijk langs mijn huis. Wanneer komt die er en welke impact heeft dit op mij?

Het Strategisch Plan is een visie op hoe de Vlaamse overheid en de provincie Oost-Vlaanderen de overstromingsproblematiek in de Dendervallei de komende jaren willen aanpakken. In dat plan staan nog geen details over hoe bijvoorbeeld een beschermingsdijk op een bepaalde plek er zal uitzien. Van zodra die concrete plannen worden opgemaakt, worden de betrokken buurtbewoners hierover geïnformeerd.

In het Strategisch Plan staat dat wij voor onze eigendom advies en begeleiding krijgen in functie van individuele beschermingsmaatregelen. Waar kunnen wij hierover meer informatie vragen?

Voor een 170-tal woningen is het overstromingsrisico beperkt en worden er geen collectieve beschermingsmaatregelen (bv. dijken) voorzien. Deze woningen zullen begeleiding ontvangen om de nodige maatregelen te nemen om het overstromingsrisico van het eigendom nog verder te verlagen. De timing van deze trajectbegeleiding moet nog bepaald worden. Wil je graag nu al aan de slag? Neem dan alvast een kijkje op deze website.

Terminologie

Wat is de oorzaak van overstromingen in de Dendervallei?

Een overstroming is een natuurlijk fenomeen dat zich met een onbepaalde regelmaat voordoet. Door aanhoudende neerslag of hevige onweders stroomt heel wat water af richting de Dender. Hierdoor neemt het debiet en het waterpeil van de rivier toe en treedt de ze buiten zijn oevers. Overstromingen zijn niet altijd slecht. Wanneer ze schade veroorzaken aan gebouwen of woningen spreken we van wateroverlast.

Wat is een strategische MER procedure?

Een strategisch MER of strategisch milieueffectrapport onderzoekt het effect van verschillende alternatieven of beleidsopties uit de Onderzoeksnota op het milieu. Een strategisch MER is niet verplicht, maar wordt wel vaker ingezet voor projecten op grote schaal. Samen met andere onderzoeken, zoals onder andere een maatschappelijke kostenbatenanalyse (MKBA), zorgt een strategisch MER ervoor dat er goed onderbouwde keuzes kunnen gemaakt worden om tot een voorkeursalternatief te komen.

Wat is een GTO?

We werken nauw samen met beleidsmakers, middenveldorganisaties zoals natuur- en landbouworganisaties, en de steden en gemeenten langs de Dender. Dat doen we in het overlegplatform ‘GTO Ruimte voor Water’ (Gebiedsgericht Thematisch Overleg Ruimte voor Water). Het GTO Ruimte voor Water sluit aan bij de bekkenwerking van de Dender. De bekkenwerking voorziet in een overlegstructuur die acties of maatregelen afspreekt, beslist en opvolgt voor het hele Denderbekken. De leden van het GTO Ruimte voor Water komen ongeveer vier keer per jaar samen. Ze bespreken de knelpunten in de Dendervallei, delen informatie over lopende projecten en bereiden samen mogelijke oplossingen voor. Meer info over hoe we samenwerken vind je hier.

Wat is een bekken, met bekkenbestuur en bekkenraad?

Een bekken is een deelstroomgebied waar al het water naar 1 grote waterloop afstroomt. Vlaanderen kent elf bekkens. Zo heb je bijvoorbeeld het bekken van de Dender, maar ook het bekken van de Gentse kanalen of de Demer. Het Denderbekken is één van de kleinere bekkens in Vlaanderen. Het ligt in Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant en bestrijkt 28 gemeenten volledig of gedeeltelijk. Meer informatie over bekkens en hun werking vind je hier.

Wat is een stroomgebied?

Een stroomgebied is het geografische gebied dat al zijn water afvoert via een rivier. Het stroomgebied van de Schelde bevat bijvoorbeeld ook alle zijrivieren van de Schelde, zoals de Dender, met inbegrip van alle zijwaterlopen, beken en grachten.

Wat is een stroomgebiedbeheerplan?

In heel Europa worden stroomgebiedbeheerplannen opgemaakt. Dat gebeurt volgens de  Europese Kaderrichtlijn Water en de Overstromingsrichtlijn. Stroomgebiedbeheerplannen bepalen wat Vlaanderen zal doen om de toestand van de waterlopen en het grondwater te verbeteren en ons beter te beschermen tegen overstromingen. Elke 6 jaar wordt een stroomgebiedbeheerplan vernieuwd. Meer info

Wat is een alternatief?

Een alternatief is een combinatie van maatregelen om schade door overstromingen of droogte te voorkomen in de Dendervallei. Sommige maatregelen grijpen in op het watersysteem, door bijvoorbeeld de Dender ruimte te geven om vrij te overstromen, of het teveel aan water te bufferen in wachtbekkens. Andere maatregelen grijpen in op de omgeving om schade te vermijden door bijvoorbeeld gebouwen aan te passen of buurten slim in te richten.

Wat is een wachtbekken of een gecontroleerd overstromingsgebied (GOG)?

Een wachtbekken of gecontroleerd overstromingsgebied is een onbewoond gebied dat in geval van hoge waterpeilen op de Dender kan ingeschakeld worden om tijdelijk water op te vangen. Bij een te hoog waterpeil kan het water via de lagere overloopdijk naar het wachtbekken stromen. Zo’n wachtbekken wordt omringd door een veilige ringdijk, waardoor gebouwen in de buurt beschermd zijn. Stroomafwaarts van het wachtbekken is een uitwateringsconstructie voorzien, die ervoor zorgt dat het gebufferde water bij een lager waterpeil op de Dender opnieuw naar de Dender kan stromen.

Wat is een T1 of T100 en hoogklimaatscenario ?

In het Strategisch Plan houden we rekening met overstromingen met een terugkeerperiode T100, rekening houdend met het hoogklimaatscenario. T100 slaat op de terugkeerperiode van een bepaald waterpeil: elk waterpeil heeft een eigen statistische kans om voor te komen. Een bepaald waterpeil kan één keer per jaar voorkomen (T1), een ander één keer om de 100 jaar (T100), etc. Hoe hoger het waterpeil, hoe kleiner de statistische kans dat dit waterpeil zich morgen opnieuw zal voordoen. Merk op dat we steeds spreken over een statistische kans. In werkelijkheid kan een waterpeil met statistische kans van één keer om de 100 jaar zich bijvoorbeeld twee keer in dezelfde week voordoen. Je kan het een beetje vergelijken met de lotto winnen: de kans dat je de lotto wint is statistisch gezien heel klein en de kans dat je de lotto twee keer wint nog veel kleiner. Maar door toeval kan het in werkelijkheid toch gebeuren dat iemand de lotto twee keer na elkaar wint. Zo is het ook met waterpeilen.

Bij de opmaak van het Strategisch Plan gaan we ook uit van het ‘hoog klimaatscenario’ in 2050. Dat klimaatscenario gaat uit van meer frequente intense buien, wat vaker zal leiden tot hogere waterpeilen op de Dender.

Andere

Waarom is dit Strategisch Plan een initiatief van 3 overheden? Waarom werken De Vlaamse Waterweg nv, Departement Omgeving en Provincie Oost-Vlaanderen samen?

Om overstromingen en droogte in de toekomst gericht aan te pakken, is samenwerking noodzakelijk. Het plan wordt opgemaakt volgens de principes van ‘Meerlaagse Waterveiligheid’. Die principes stellen dat niet alleen waterbeheerders, maar ook ruimtelijke planners een belangrijke rol moeten spelen. Daarom hebben de partners de handen in elkaar geslagen.

De Vlaamse Waterweg nv is de beheerder van grote bevaarbare rivieren zoals de Dender en de Schelde.
De Provincie Oost-Vlaanderen is bevoegd voor bepaalde aspecten van ruimtelijk beleid in de Denderstreek. Bovendien is het de beheerder van een aantal kleinere waterlopen die uitmonden in de Dender.
Departement Omgeving stippelt beleid uit voor onder andere ruimtelijke kwaliteit. Daarnaast is het Departement ook betrokken bij beleid rond mobiliteit, wonen, etc.

De drie initiatiefnemers zetten bewust voluit in op het maximaal betrekken van de verschillende actoren in de Dendervallei. Zo werken we nauw samen met steden en gemeenten langs de Dender, verschillende Vlaamse en provinciale departementen, natuurorganisaties, de landbouwsector, toeristische organisaties, etc. om het Strategisch Plan te versterken.

Hoe werken stuwen en sluizen en wat is het verschil?

Op de Dender zijn verschillende stuwen en sluizen aanwezig. Tussen Ath, waar de Dender ontspringt, en Dendermonde bevinden zich veertien stuwen. Acht daarvan bevinden zich in Vlaanderen. In de komende jaren worden alle stuwen op de Dender vernieuwd en geautomatiseerd door De Vlaamse Waterweg nv (lees hier meer over deze werken). De stuw van Teralfene wordt afgeschaft. Naast de stuwen worden ook de sluizen van Denderbelle en Aalst vernieuwd.

Sluis

Een sluis is een installatie die ervoor zorgt dat schepen een verschil in waterpeil op twee delen van de rivier (bijvoorbeeld stroomopwaarts en stroomafwaarts van een stuw) kunnen overbruggen. Het schip vaart in een sas met 2 paar deuren en wachten tot het waterpeil in het sas stijgt of zakt tot het niveau van het waterpeil stroomop- of afwaarts.

Stuw

Een stuw is een (vaak beweegbare) afdamming dwars op de rivier die het waterpeil regelt. Wanneer het waterpeil stijgt boven het ingestelde niveau van de stuw, stroomt het over de stuw stroomafwaarts. Stuwen zorgen ervoor dat een bepaalde waterdiepte gegarandeerd kan worden om scheepvaart mogelijk te maken op een rivier. Bij hevige neerslag worden stuwen helemaal open (of naar beneden) gezet om het vele water sneller af te voeren. Soms is dit echter onvoldoende en overstroomt de rivier toch.

Houden jullie rekening met alle klimaatscenario’s?

Bij de opmaak van het Strategisch Plan gaan we uit van het ‘hoog klimaatscenario’ in 2050. Dat klimaatscenario gaat uit van meer frequente intense buien in de toekomst, wat op termijn vaker kan leiden tot hogere waterpeilen op de Dender en in sommige gevallen ook tot meer wateroverlast.

Zit je nog met een vraag?

Misschien vind je het antwoord wel terug bij bovenstaande veelgestelde vragen. Zo niet dan kan je ons altijd jouw vraag doorsturen of naar een van onze activiteiten komen om meer info te krijgen.